موضوع خودارضایی در متون دینی، به‌ویژه قرآن کریم، از جمله مباحثی است که همواره محل بحث و تفسیر میان علما و مفسران بوده است. برخلاف برخی موضوعات که به‌صراحت در قرآن آمده‌اند، درباره خودارضایی به‌طور مستقیم آیه‌ای وجود ندارد که حکم قطعی یا فواید مشخصی برای آن برشمرده باشد. با این حال، برخی مفسران بر اساس برداشت‌هایی از آیات، تلاش کرده‌اند احکامی درباره این موضوع استخراج کنند. در این مقاله، تلاش می‌کنیم با نگاهی دقیق و مستند، موضوع فواید خودارضایی در قرآن را بررسی کنیم؛ هرچند لازم است تأکید شود که نگاه قرآن بیشتر بر کنترل و هدایت غرایز است تا تشویق به برون‌ریزی جنسی از راه‌های فردی.

نگاه کلی قرآن به مسائل جنسی

قرآن کریم نگاهی واقع‌گرایانه به غرایز انسانی، به‌ویژه غریزه جنسی دارد. در آیات متعدد، ازدواج به‌عنوان راهی مشروع و پاک برای ارضای این نیاز توصیه شده است. مثلاً در سوره روم، آیه 21 آمده است:

«وَ مِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا»

ترجمه: «و از نشانه‌های او اینکه برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا در کنارشان آرامش یابید…»

در این آیه و آیات مشابه، تأکید بر این است که آرامش جسمی و روانی در سایه ازدواج محقق می‌شود.

آیا قرآن به خودارضایی اشاره کرده است؟

در قرآن کریم آیه‌ای که به‌صورت مستقیم به خودارضایی (استمناء) اشاره داشته باشد، وجود ندارد. اما برخی مفسران از آیات 5 تا 7 سوره مؤمنون این برداشت را مطرح کرده‌اند:

«وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ ﴿۵﴾ إِلَّا عَلَىٰ أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ ﴿۶﴾ فَمَنِ ابْتَغَىٰ وَرَاءَ ذَٰلِکَ فَأُولَٰئِکَ هُمُ الْعَادُونَ ﴿۷﴾»

ترجمه: «و کسانی که دامان خود را (از بی‌عفتی) حفظ می‌کنند، مگر در مورد همسرانشان یا کنیزانی که مالک آن‌ها هستند، که در این صورت مورد سرزنش نیستند. اما هر کس غیر از این را طلب کند، از تجاوزکاران است.»

برخی علما بر اساس این آیه معتقدند که خودارضایی جزء «وراء ذلک» (فراتر از ازدواج یا روابط مشروع) است و آن را نهی کرده‌اند. اما گروهی دیگر از علما، به‌ویژه در شرایطی مانند عدم امکان ازدواج، این عمل را نوعی پیشگیری از گناه بزرگ‌تر (زنا) دانسته و آن را به‌عنوان «کم‌ضررترین راه» تلقی کرده‌اند، نه یک عمل دارای فایده مستقل.

آیا فوایدی برای خودارضایی در قرآن ذکر شده است؟

با بررسی آیات قرآن و منابع تفسیری معتبر، هیچ آیه‌ای که به‌صراحت فوایدی برای خودارضایی برشمارد وجود ندارد. قرآن بیشتر بر حفظ عفت، تقوا، و تلاش برای ازدواج تأکید دارد. فواید احتمالی خودارضایی بیشتر در متون پزشکی یا روان‌شناسی نوین مطرح شده‌اند و منشأ دینی ندارند.

مواضع برخی مفسران درباره خودارضایی

• علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، برداشت محافظه‌کارانه‌ای از آیه سوره مؤمنون دارد و معتقد است که هر گونه تحریک جنسی خارج از چارچوب شرعی (ازدواج یا همسر شرعی) ناپسند است.

• شیخ مکارم شیرازی در تفسیر نمونه، به صراحت خودارضایی را جزو افعال خلاف عفت دانسته و آن را در صورت افراط، عامل ضعف جسمی و روانی می‌داند.

با این حال، برخی فقها و مراجع معاصر معتقدند اگر کسی در معرض گناه بزرگ‌تری مانند زنا باشد، خودارضایی برای دفع آن می‌تواند توجیه‌پذیر باشد، اما نه به‌عنوان «فایده‌ای دینی» بلکه به‌عنوان انتخابی با آسیب کمتر.

تفاوت نگاه دینی با نگاه علمی

در علم روان‌شناسی، خودارضایی گاهی به‌عنوان ابزاری برای کاهش تنش، تخلیه فشار جنسی، یا شناخت بدن معرفی می‌شود. در برخی منابع علمی، فوایدی همچون کاهش اضطراب، بهبود خواب و کاهش خطر سرطان پروستات در مردان ذکر شده است.

اما در نگاه دینی، حتی اگر چنین فوایدی وجود داشته باشد، ملاک اخلاق، حدود شرعی، و حفظ طهارت روحی و جسمی است. بنابراین در متون دینی، هرگونه فعالیت جنسی خارج از ازدواج – حتی اگر موقتی و برای کاهش تنش باشد – مورد تأیید نیست مگر در شرایط اضطرار.

آیا خودارضایی همیشه گناه است؟

از دیدگاه برخی مراجع، اگر فردی از لحاظ روانی یا جسمی در شرایطی باشد که خود را در آستانه گناه بزرگ‌تری ببیند، و امکان ازدواج یا کنترل غرایز هم برایش فراهم نباشد، ممکن است خودارضایی به‌عنوان «دفع افسد به فاسد» موجه تلقی شود. اما این بدان معنا نیست که قرآن آن را دارای فایده معرفی کرده یا تشویق به آن کرده باشد.

جمع‌بندی

با بررسی آیات قرآن و تفاسیر معتبر اسلامی می‌توان گفت:

• هیچ آیه‌ای در قرآن وجود ندارد که به‌طور مستقیم به فواید خودارضایی اشاره کند

• نگاه قرآن به مسائل جنسی، مبتنی بر هدایت غرایز در مسیر مشروع و متعادل است

• تأکید قرآن بر ازدواج، پاکدامنی، و پرهیز از تعدی به حدود الهی است

• فوایدی که گاهی برای خودارضایی بیان می‌شود، منشأ دینی ندارند و بیشتر در حوزه‌های پزشکی و روان‌شناسی بررسی می‌شوند

در نتیجه، از دیدگاه قرآنی، بهتر است انسان در مسیر پاک‌زیستی حرکت کند و در صورتی که قادر به ازدواج نیست، از روش‌هایی مانند روزه، ورزش، مشغله ذهنی و تقوا برای کنترل نفس بهره گیرد.