نزدیکی در دوران بارداری، از جمله انواع مختلف آن، ممکن است سوالاتی را از منظر احکام و اخلاقیات دینی برای زوج‌های مسلمان ایجاد کند. یکی از این پرسش‌ها، درباره حکم نزدیکی از پشت (مقعدی) در دوران بارداری از دیدگاه اسلام است. برای پاسخ به این سوال، لازم است ابتدا به حکم کلی نزدیکی از پشت در اسلام و سپس به ملاحظات مربوط به دوران بارداری بپردازیم.
جایگاه رابطه زناشویی در اسلام
اسلام اهمیت زیادی برای نهاد خانواده و رابطه زناشویی در چارچوب ازدواج قائل است. رابطه جنسی حلال میان زوجین نه تنها مباح شمرده شده، بلکه به عنوان یکی از راه‌های تأمین نیازهای طبیعی، حفظ عفت، ایجاد مودت و رحمت و بقای نسل مورد تأکید و تشویق قرار گرفته است. قرآن کریم و سنت پیامبر اسلام (ص) چارچوب‌ها و آدابی را برای این رابطه مشخص کرده‌اند.
حکم نزدیکی از پشت (مقعدی) در اسلام: دیدگاه‌های فقهی
در خصوص حکم شرعی نزدیکی از پشت (وطی در دُبر)، میان فقها و مذاهب اسلامی اختلاف نظر وجود دارد. این اختلاف بیشتر ناشی از تفاسیر متفاوت از آیات قرآن کریم و روایات منقول از پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) است.
دیدگاه رایج (حرمت یا کراهت شدید)
دیدگاه رایج و نظر مشهور در میان بسیاری از فقهای شیعه و اهل سنت، حرمت (حرام بودن) یا حداقل کراهت بسیار شدید این عمل است. مستند این دیدگاه، برخی آیات و روایاتی است که به صراحت یا تلویحاً از این عمل نهی کرده‌اند. دلایل مختلفی برای این نهی ذکر شده است، از جمله ناسازگاری این عمل با طبیعت و هدف اصلی آفرینش دستگاه تناسلی و همچنین روایاتی که این عمل را موجب ضرر دانسته‌اند.
دیدگاه اقلیت (جواز با رضایت همسر)
در مقابل، برخی دیگر از فقها، به خصوص در میان اهل سنت، این عمل را جایز (حلال) دانسته‌اند، به شرط رضایت کامل همسر. مستند این دیدگاه، عموم آیاتی است که رابطه زناشویی در چارچوب ازدواج را مباح شمرده و همچنین تفسیری متفاوت از روایات نهی‌کننده.
تأکید بر اختلاف نظر
باید توجه داشت که این مسئله یکی از نقاط اختلافی در فقه اسلامی است و هر یک از دیدگاه‌ها مستندات و مبانی فقهی خاص خود را دارند. مقلدین هر مرجع تقلید باید مطابق نظر مرجع خود عمل کنند.
نزدیکی از پشت در دوران بارداری: ملاحظات اضافی از منظر اسلام
صرف نظر از اختلاف نظر فقهی درباره حکم کلی نزدیکی از پشت، دوران بارداری ملاحظات خاصی را مطرح می‌کند که در تعالیم اسلامی نیز بر آن‌ها تأکید شده است:
عدم اضرار (Avoiding Harm)
یکی از قواعد کلی و بسیار مهم در فقه اسلامی، قاعده “لا ضرر و لا ضرار فی الاسلام” به معنی نبود حکم ضرری در اسلام و نهی از ضرر رساندن است. اگر انجام عملی، از جمله نزدیکی از پشت، در شرایط خاصی مانند دوران بارداری برای زن (یا حتی جنین، اگرچه از نظر پزشکی این نوع نزدیکی مستقیماً جنین را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد) ضرر جسمی یا روحی قابل توجهی داشته باشد، انجام آن بر اساس این قاعده کلی شرعی ممنوع خواهد بود. دوران بارداری با تغییرات فیزیکی و حساسیت‌های بیشتری همراه است و ممکن است برخی اعمال برای زن باردار دردناک، ناراحت‌کننده یا بالقوه مضر (به دلیل فشار، وضعیت قرارگیری بدن و…) باشند.
رضایت و آسایش همسر
در اسلام بر اهمیت کسب رضایت همسر در رابطه زناشویی و رعایت حال او تأکید فراوان شده است. پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) همواره به مردان توصیه کرده‌اند که با همسران خود با نیکی و مهربانی رفتار کنند و نیازها و راحتی آن‌ها را در نظر بگیرند. در دوران بارداری، با توجه به تغییرات جسمانی و خستگی، توجه به راحتی و رضایت کامل زن در هرگونه عمل جنسی، از جمله نزدیکی از پشت (حتی اگر مباح دانسته شود)، اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. اجبار همسر به عملی که برای او ناراحت‌کننده یا ناخوشایند است، خلاف اخلاق اسلامی است.
نگرانی‌های پزشکی و ارتباط آن با حکم شرعی
اگرچه از نظر پزشکی نزدیکی از پشت به طور مستقیم جنین را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد (بر خلاف نزدیکی از راه واژن در مواردی مانند جفت سرراهی یا کیسه آب پاره)، اما می‌تواند با خطراتی مانند انتقال عفونت (به دلیل نزدیکی مقعد به واژن)، درد، پارگی یا آسیب به بافت‌ها همراه باشد که در دوران بارداری ممکن است حساسیت بیشتری ایجاد کند. از منظر شرعی، اگر پزشک متخصص تشخیص دهد که نزدیکی از پشت به دلیل وضعیت خاص بارداری برای زن ضرر دارد، عمل به توصیه پزشک (که مبتنی بر قاعده عدم اضرار است) واجب خواهد بود.
نتیجه‌گیری
در پاسخ به سوال حکم نزدیکی از پشت در دوران بارداری از منظر اسلام، باید گفت که ابتدا باید به حکم کلی این عمل در فقه اسلامی رجوع کرد که در آن میان فقها اختلاف نظر وجود دارد؛ نظر مشهور بر حرمت یا کراهت شدید است، در حالی که برخی آن را با رضایت همسر جایز می‌دانند. صرف نظر از این اختلاف، در دوران بارداری، ملاحظات اضافی و بسیار مهمی بر اساس قواعد کلی اسلام مطرح می‌شود. اگر انجام این عمل در دوران بارداری برای زن ضرر جسمی یا روحی داشته باشد یا رضایت کامل و قلبی او وجود نداشته باشد، بر اساس قاعده عدم اضرار و اهمیت رعایت حال همسر در اسلام، انجام آن جایز نیست. هرگونه تصمیم‌گیری در این خصوص باید با در نظر گرفتن دیدگاه مرجع تقلید، راحتی و رضایت کامل زن باردار و توصیه‌های پزشکی صورت گیرد.