بحث در مورد نزدیکی در دوران بارداری از منظر اسلام، نیازمند بررسی اصول کلی حاکم بر رابطه زناشویی در این دین و سپس انطباق آن با شرایط خاص بارداری، به ویژه در ماه‌های پایانی است. این موضوع بیشتر از آنکه یک حکم تحریمی خاص برای “ماه آخر” داشته باشد، تابع قواعد کلی‌تری است.
اصل اباحه در رابطه زناشویی در اسلام
در اسلام، رابطه زناشویی در چارچوب عقد ازدواج شرعی، امری مباح و مطلوب است و به عنوان یکی از راه‌های ارضای نیازهای غریزی، حفظ عفت، ایجاد آرامش و مودت میان زوجین و بقای نسل مورد تأکید قرار گرفته است. اصل کلی در این خصوص، “اباحه” یا روا بودن است، مگر در مواردی که به صورت مشخص در شرع مقدس نهی شده باشد (مانند ایام حیض، نفاس، احرام حج یا عمره، یا در زمان اعتکاف).
بارداری و نزدیکی از منظر اسلام (اصول کلی)
دوران بارداری به خودی خود، جزو مواردی نیست که شرع اسلام به طور کلی رابطه زناشویی را در آن ممنوع کرده باشد. بنابراین، بر اساس اصل اباحه، نزدیکی میان زن و شوهر در طول دوران بارداری، مادامی که مانع شرعی دیگری وجود نداشته باشد یا ضرری متوجه زن یا جنین نباشد، جایز است. تأکید اسلام بر رعایت حال همسر، نیکی به او و پرهیز از هرگونه اضرار (ضرر رساندن) در این دوران نیز اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.
حکم نزدیکی در ماه آخر بارداری در منابع اسلامی
با بررسی منابع فقهی و روایی، حکم مشخص و مستندی که به طور خاص نزدیکی زناشویی را صرفاً به دلیل قرار گرفتن در “ماه آخر بارداری” حرام یا مکروه کند، وجود ندارد. یعنی گذشتن از ماه هفتم، هشتم یا قرار گرفتن در ماه نهم بارداری، به خودی خود باعث ممنوعیت شرعی نزدیکی نمی‌شود. مشروعیت رابطه زناشویی در این ایام نیز تابع همان اصول کلی است.
ملاحظات مهم شرعی در نزدیکی ماه آخر بارداری
اگرچه زمان خاصی در ماه آخر بارداری از نظر شرعی برای نزدیکی ممنوع نشده است، اما ملاحظات مهمی وجود دارد که در این دوره اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند و می‌توانند بر جواز یا عدم جواز شرعی نزدیکی در یک مورد خاص تأثیر بگذارند:
عدم اضرار (Avoiding Harm)
مهمترین قاعده حاکم در این خصوص، قاعده “لا ضرر” است. اگر نزدیکی در ماه آخر بارداری، به تشخیص پزشک متخصص و معتمد، برای سلامت زن باردار یا جنین ضرر جدی داشته باشد، شرعاً انجام آن جایز نخواهد بود. در ماه آخر بارداری، شرایط جسمی زن ممکن است به گونه‌ای باشد که نزدیکی باعث درد شدید، خونریزی، یا سایر عوارض خطرناک شود. در چنین مواردی، حفظ سلامتی که از اصول اولیه اسلامی است، اولویت دارد و نزدیکی حرام می‌شود. تشخیص وجود ضرر، عمدتاً بر عهده پزشک متخصص است که با توجه به وضعیت خاص هر فرد باردار (مانند وجود بیماری زمینه‌ای، وضعیت جفت، سابقه زایمان زودرس و…) نظر می‌دهد.
رضایت و آسایش همسر
در طول تمام دوران بارداری و به ویژه در ماه‌های پایانی که زن ممکن است با خستگی، سنگینی، درد و محدودیت‌های حرکتی بیشتری مواجه باشد، رعایت کامل حال او و توجه به میزان تمایل، راحتی و رضایت قلبی وی در برقراری رابطه زناشویی، از نظر شرعی و اخلاقی بسیار ضروری است. اجبار همسر به نزدیکی، حتی اگر از نظر شرعی اصل عمل مباح باشد، خلاف موازین اخلاقی اسلام و موجب گناه است. در ماه آخر بارداری، اگر زن احساس ناراحتی یا عدم تمایل داشته باشد، اصرار یا اجبار به نزدیکی شرعاً صحیح نیست.
تأثیرات احتمالی نزدیکی در ماه آخر از دیدگاه پزشکی و ارتباط آن با شرع
از دیدگاه پزشکی، همانطور که پیشتر نیز اشاره شد، نزدیکی در ماه آخر بارداری می‌تواند به دلیل وجود پروستاگلاندین‌ها در مایع منی و انقباضات رحمی پس از ارگاسم، به نرم شدن دهانه رحم و احیاناً شروع دردهای زایمان کمک کند، البته این تأثیر معمولاً در صورتی رخ می‌دهد که بدن زن آمادگی لازم برای زایمان را داشته باشد. این تأثیر، در یک بارداری سالم و رسیده (Term)، معمولاً خطرناک محسوب نمی‌شود و گاهی ممکن است به عنوان یک روش طبیعی برای تسهیل فرآیند زایمان مورد اشاره قرار گیرد. از منظر شرعی، اگر نزدیکی در این زمان با رضایت و بدون ضرر باشد، و هدف کمک به فرآیند طبیعی زایمان (در زمان خود) باشد، منعی نخواهد داشت.
اهمیت مشورت با پزشک و مرجع تقلید
برای تصمیم‌گیری در خصوص نزدیکی در ماه آخر بارداری، زوج‌های مسلمان باید دو بعد را در نظر بگیرند:
- بعد پزشکی: حتماً با پزشک متخصص زنان یا مامای معالج خود مشورت کرده و از وضعیت سلامت خود و بارداری‌تان اطمینان حاصل کنید. نظر پزشک در مورد وجود هرگونه خطر یا منع پزشکی برای نزدیکی حیاتی است.
- بعد شرعی: در خصوص حکم کلی نزدیکی از پشت (اگر این نوع نزدیکی مد نظر است) و همچنین هرگونه ابهام شرعی دیگر، با مرجع تقلید خود یا فرد آگاه به احکام شرعی مشورت نمایید.
نتیجه‌گیری
از منظر کلی احکام اسلامی، بارداری، حتی در ماه آخر، به خودی خود مانع شرعی برای نزدیکی زناشویی نیست و اصل اباحه (روا بودن) پابرجاست. با این حال، دو اصل مهم شرعی در این دوره اهمیت دوچندان پیدا می‌کنند: اول، قاعده عدم اضرار به این معنی که اگر نزدیکی در این شرایط برای زن یا جنین ضرر پزشکی داشته باشد (به تشخیص پزشک)، حرام است؛ و دوم، اهمیت رضایت کامل و قلبی و آسایش زن باردار که رعایت حال او در اسلام واجب است و اجبار به نزدیکی شرعاً مجاز نیست. تصمیم‌گیری نهایی برای برقراری نزدیکی در ماه آخر بارداری باید با در نظر گرفتن این ملاحظات شرعی، توصیه‌های پزشکی و توافق و رضایت متقابل زوجین صورت پذیرد.